Tego nie ma w podręczniku. Puszcza Białowieska

ŚWIAT NA FOTOGRAFII

Królewszczyzna

Tego nie ma w podręczniku – zapewnia wydawca w tytule serii i nieco mija się z prawdą, bo treści, które zawierają tomiki, można znaleźć w różnych podręcznikach, tyle tylko, że w ujęciu niezbyt atrakcyjnym. Puszcza Białowieska Jana Walencika jest nowym tego dowodem. Zwięzłym tekstem, nasyconym mnóstwem informacji, i zbiorem niepospolitych fotografii autor pozwala dojrzeć w ogromnym lesie to, co w szkolnych podręcznikach pozostaje martwe albo mało ciekawe. A że daje w książce wyraz osobistym poglądom, czytelnik podąża nietypową ścieżką edukacyjną. W szkolnej tradycji przy każdej okazji powtarza się, że przyrodę należy szanować, by zachować ją dla przyszłych pokoleń. Jan Walencik podważa to ograniczone i egoistyczne podejście do naturalnego otoczenia człowieka. Spróbujmy myśleć inaczej – pisze – zachowajmy puszczę ku chwale natury; gdy ona będzie silniejsza, i my będziemy mieli skąd czerpać siły.

W kolejnych rozdziałach tego syntetycznego opracowania przytaczane są argumenty przemawiające za stanowiskiem autora, który przemierza prastary las z kamerą od blisko dwudziestu lat. A więc: Puszcza Białowieska jest tym, czym jest, czyli największym w Europie dziewiczym lasem nizinnym dzięki temu, że w znikomym zakresie wtrącał się w jej życie człowiek. Tylko tu zachowało się wiele gdzie indziej nie spotykanych już roślin i zwierząt. Dla przykładu – osiemnaście gatunków ptaków wpisanych do polskiej czerwonej księgi – m.in. gągoł, kania rdzawa, gadożer; duże czworonogi – żubr, ryś, wilk. W tym jednym leśnym skupisku występuje około dziewięciu tysięcy gatunków owadów i prawie trzy tysiące gatunków grzybów, przy czym najprawdopodobniej nie wszystkie jeszcze odkryto.

Obserwacja tak potężnego organizmu uczy, że najlepsze, co możemy ciągle dlań robić, to zostawić go w spokoju. Owo chwalebne zaniechanie chroniło białowieskie ostępy w ciągu wieków. Nie tylko ono, bo przez parę setek lat była to puszcza królewska, której władcy dbali, by bujne środowisko zapewniało dobry stan zwierzynie łownej. Teraz to także królewszczyzna, ale wbrew temu, co w pierwszym odruchu chce sie powiedzieć, nie nasza, lecz natury.

W tej krótkiej opowieści o lesie zdjęcia i tekst idealnie współgrają. Trochę w tym wszystkim baśniowego nastroju, bo bory ciemne, knieje przepastne tylko w baśniach wciąż trwają.

Marta Głaz-Robaczko